Artistic Landscapes - Xenofon Bitsikas

Ξενοφών Μπήτσικας, εικαστικός
Τμήμα Πλαστικών τεχνών & Επιστημών της Τέχνης, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων
Η εισήγηση προσεγγίζει δύο εκφράσεις του ίδιου θέματος προερχόμενες από διαφορετικούς σχηματοποιητικούς μηχανισμούς: τις εικαστικές τέχνες και τη λογοτεχνία, και εξετάζει τις αναλογίες στην στρατηγική της αναπαράστασης. Το κοινό στοιχείο της σπείρας στο έργο «Spiral Jetty» (1970, Great Salt Lake, Utah USA) του Robert Smithson και στο διήγημα «A Descent into the Maelstrom» του Edgar Allan Poe, εισάγει τον επισκέπτη-αναγνώστη σε μια υπαρξιακή δίνη της οποίας το τέλος συμπίπτει με την αρχή. Η ισχυρή σπειροειδής θαλάσσια δίνη Maelstrom, που δημιουργείται από τα ρεύματα του νερού στη περιοχή των νησιών Lofoten της Νορβηγικής ακτής, αποτελεί την έμπνευση για το διήγημα του Edgar Allan Poe, όπως αποτέλεσε επίσης έμπνευση για αφηγηματικές υπερβολές στο παρελθόν. Η σπείρα λειτουργεί ως σημείο αναφοράς και βασικό σχήμα για την ανάπτυξη της αφήγησης, εισάγει και παγιδεύει τον αναγνώστη σε μια πτυχή-κενό του χρόνου και του τόπου. Ο Poe υφαίνει μια διαδρομή ανάμεσα στο υπερφυσικό και τη λογική. Εδώ η εκλογίκευση και η απαγωγή εν μέσω του υπερφυσικού αποτελούν μέρη του ίδιου φαινόμενου, κατά τη διάρκεια της τρομακτικής παγίδευσης στη σπειροειδή δίνη. Η σωτηρία έρχεται μέσα από την ανάλυση των μορφών και την επεξεργασία των στοιχείων, για την εξεύρεση του μίτου που θα οδηγήσει σώο το ναυαγό στην έξοδο του λαβυρίνθου.
Για τον Robert Smithson, τον έτερο κατασκευαστή φανταστικών χώρων, η σπείρα και η έννοια της κυκλικότητας-επαναληψιμότητας, αποτελεί μια μεταφορά για την τέχνη, την ιστορία και τη ροή της σκέψης, που βρίσκει εφαρμογή στην κατασκευή και στη ταινία «Spiral Jetty». Το αναφερθέν έργο του Poe αποτελεί μια από τις αγαπημένες ιστορίες του Smithson, που και αυτός ανατρέχει σε μυθικές αναφορές για την επιλογή του τόπου και του σχήματος. Με το «Spiral Jetty» επιδιώκει τη δημιουργία ενός «πεδίου» που θα επέτρεπε την τομή με τις σταθερές του ενιαίου σημείου φυγής και σειριακής εξέλιξης της ευκλείδειας γεωμετρίας και θα έδινε τη δυνατότητα ανάπτυξης σε σχετικό χρόνο και χώρο («Χρειάζομαι ένα χάρτη – έγραφε – που να δείχνει τον προϊστορικό κόσμο να συνυπάρχει με τον παρόντα»). Για τον Smithson, πέρα από εικαστικό αντικείμενο, η κατασκευή της σπείρας Jetty λειτουργεί σαν μια αφαιρετική εκδοχή του χρόνου και χώρου, καθώς «πάνω της» δημιουργεί και συνθέτει αφηγήσεις και αναπαραστάσεις, ωσάν στιγμές σε χρονικές συνθήκες της γης και της ανθρώπινης ύπαρξης, για την κατανόηση του ασύμπτωτου και ετερογενούς χώρου και χρόνου.